Հայերեն
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Կա­րո՞ղ ենք դեռ փրկել Ար­ցա­խի պատ­մա­կան ու մշա­կու­թա­յին հա­րուստ ժա­ռան­գու­թյու­նը․ «Փաստ»

ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Մեր երկրի, պետականության, ժողովրդի համար այս ծանրագույն շրջանում, բացի կարևորագույն քաղաքական հարցերը, մեր ուշադրության կենտրոնում են արցախցիների խնդիրները և Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցնող տարածքներում գտնվող մեր պատմամշակութային կոթողները։ Բոլորս էլ գիտենք, վստահաբար հասկանում ենք, որ հուշարձանի նկատմամբ, շատ մեղմ ասած, լավ վերաբերմունք մեր թշնամուց սպասել չենք կարող, քանի որ ունենք հակառակի ապացույցը՝ Նախիջևանում ոչնչացված Ջուղայի հայկական խաչքարերը և Արևմտյան Հայաստանում կիսավեր դարձած մեր վանքերն ու եկեղեցիները։ Բոլորս մեզ մի տեսակ անզոր ենք զգում, բայց փորձում ենք նաև այս վիճակում ինչ-որ բան փոխել, թույլ չտալ, որ վայրագ թշնամին ավերի մեր մշակութային կոթողները, բայց ի՞նչ կարող ենք անել։

ԻԿՈՄՕՍ/Հայաստան (Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի միջազգային խորհրդի Հայաստանի ազգային կոմիտե) կազմակերպության նախագահ Գագիկ Գյուրջյանը նշում է՝ Ադրբեջանն այս դեպքում իրեն ավելի վստահ կզգա շարունակելու սեփական արհեստածին, կեղծ թեզերը։ «Արցախի տարածքում գտնվող պատմամշակութային քրիստոնեական ժառանգությունն իրենք համարել են ալբանական, ուդիական և այլն։ Նրանք այդ կոթողները չեն համարում հայկական։ Օրինակ՝ Գանձասարը համարում են ալբանական ճարտարապետական կոթող։ Քիչ մտավախություն ունեմ, որ դրանց կարող են լուրջ վնասներ հասցնել։

Բնականաբար, դրանք բարեկարգված են, տեսքի բերված, և նրանք կփորձեն դրանք պահպանել և ցույց տալ որպես այդ տարածքներում ապրող քրիստոնյա այլ ազգերին պատկանող կոթողներ, այսինքն՝ կշարունակեն այդ ոլորտում տարիների ընթացքում ձևավորված քաղաքականությունը»,-«Փաստի» հետ զրույցում նշում է Գյուրջյանը։ Մինչդեռ, նրա կարծիքով, Ադրբեջանը կփորձի վնասել այն ժառանգությունը, որը տիպիկ հայկական է։ «Խաչքարեր, որմնանկարներ և այլն։ Դրանք բավականին շատ են տարածված Արցախի ամբողջ տարածքով։ Բայց չեմ կարծում, որ կփորձեն խաթարել կամ քանդել Դադիվանքը, Գանձասարը և մյուս կոթողները, այլ ամեն կերպ կփորձեն հիմնավորել, որ դրանք հայկական չեն։ Իրենք նաև տարբեր ժամանակաշրջանների իշխաններին են վերագրում այս կամ այն բերդերն ու ամրոցները։ Այս քաղաքականությունը սրանից հետո ավելի ազատորեն են շարունակելու»,-նշում է մեր զրուցակիցը։

Ընդգծում է՝ ԻԿՕՄ-ի հայկական թանգարանների ազգային կոմիտեի նախագահ Անի Ավագյանի հետ միասին փաստաթուղթ են պատրաստում։ «Թարգմանվում է Արցախում գտնվող հուշարձանների ամբողջական ցանկը, կանխարգելիչ քայլեր են արվում միջազգային շրջանակներում այս խնդիրը բարձրաձայնելու համար, ունենալով նախորդ տարիների դառը փորձը՝ կոչ ենք անում, որպեսզի զգոնություն ցուցաբերվի և այդ կոթողների հանդեպ ոտնձգությունները կանխվեն։ Այս պահին մենք նման քայլեր ենք անում։ Սուտ կլինի, իհարկե, եթե ասեմ, որ միջազգային այդ կազմակերպություններից ակնկալիքները շատ մեծ են, որովհետև Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացման ժամանակ մենք հարցերը բազմաթիվ խողովակներով բարձրացրեցինք, բայց արձագանք չեղավ։ Ամեն դեպքում պետք է օգտվենք ու օգտագործենք ցանկացած հնարավորություն ինչոր բան անելու։

Բայց շատ կարևոր է մեկ այլ հարց՝ միջազգային հասարակական կազմակերպությունները պետք է ունենան պետության հովանավորությունը։ Այսինքն, եթե Հայաստանի՝ այս ոլորտի միջազգային կազմակերպությունը խնդիր է բարձրացնում, նրա հետևից պետք է գնան մեր ԱԳՆ-ն, ԿԳՄՍ-ն, ոչ թե թողնեն միայն միջազգային հասարակական կառույցների հույսին։ Եթե ՀԿ-ների բարձրացրած խնդիրներին նաև պետական մակարդակով է աջակցություն լինում, խնդիրները քիչ թե շատ լուծվում են։ Բայց երբ աջակցություն չի լինում, ապա հարցերը կարող են կոնվենցիաների շրջանակներում զուտ որպես հայտարարություններ, միջազգայնորեն հրապարակված խնդիրներ ներկայացվել։ Անհրաժեշտ է, որ այս ոլորտում կոչված պետական մարմիններն այս խնդիրները բարձրացնեն։

Ամեն մեկը պետք է զբաղվի իր խնդիրներով։ Շուտով արդեն տարբեր լեզուներով կազմված նամակները կուղարկվեն հասցեատերերին, այս գործընթացին տեղյակ կլինեն ԱԳՆ-ն, ԿԳՄՍ-ն։ Համատեղ պետք է աշխատենք»,-եզրափակում է Գագիկ Գյուրջյանը։ Պատմական հուշարձանները վերականգնող ճարտարապետների հայկական ասոցիացիայի փոխնախագահ Ստեփան Նալբանդյանն անդրադառնում է հարցի հետևյալ կողմին։ «Կարծում եմ՝ գոյություն ունեցող խաչքարերը, արձանագիր քարերը, սրբապատկերները և այլն, ոչնչացվելու են։ Հուշարձանների դեպքում՝ հանձինս Դադիվանքի, Ծիծեռնավանքի և մյուսների, որոշ բաներ կքանդեն, կձևափոխեն, կխեղաթյուրեն և կդարձնեն աղվանական։

Իրենք գրականություն ունեն և դեռ շարունակում են տպել ու ողջ աշխարհի գրադարաններին տարբեր լեզուներով գրքեր ներկայացնել, օրինակ՝ մի գիրք կա, որ կոչվում է «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Դա Հայաստանի քարտեզն էր իր ամբողջ հուշարձաններով, որոնք ներկայացվում էին իբրև աղվանական։ Վանքերը կպահպանեն ու որոշ խեղաթյուրումներով կդարձնեն աղվանական հուշարձաններ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Նալբանդյանը։ Հարցին՝ իսկ ի՞նչ կարող ենք անել, մեր զրուցակիցը նշում է. «Պայքարի տարբերակներն այն կառույցներն են, որոնց պետք է դիմել, որոնց ես չեմ վստահում, չեմ հավատում ու չեմ սիրում՝ ՅՈւՆԵՍԿՕ, ՄԱԿ և այլն, որպեսզի այլ ազգին պատկանող հուշարձանները չխաթարվեն և այլն։

ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն ունի իր օրենքները։ Եթե այս հուշարձանները գտնվելու են Ադրբեջանի տարածքում, և եթե նրանք ընդունեն, որ դա հուշարձան է, ուրեմն ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն դրանց «տեր» կլինի։ Եթե համարեն, որ դա իրենց պետք չի, ուրեմն ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն «թքած ունի»։ Ժամանակին դիմել էինք Ջուղայի խաչքարերի հարցով, բայց ոչ մի արդյունք չեղավ։ Այդ վանդալ ազգի դեմ այլ տարբերակ չկա։ Նաև կարող էր տարբերակ լինել, եթե այդ փաստաթղթի մեջ, որը ստորագրվել է, կետեր լինեին, որ, օրինակ՝ այս հատվածը չի փոխանցվում Ադրբեջանին։

Չգիտեմ, թե դիվանագիտական ինչ գործընթաց է ընթանում, ով ում է խաբում։ Տարբերակ կարող էր լինել, որ, օրինակ՝ ինչ-որ գիծ թողնվեր, և Դադիվանքը մնար հայկական կառույց։ Բայց, դատելով նրանից, որ մենք ոչ թե հրադադարի պայմանագիր ենք կնքել, այլ կապիտուլ յացիայի, այսինքն՝ մենք հանձնվել ենք, թելադրողը նրանք են»,ընդգծում է Նալբանդյանը։ Հավելում է՝ մի շարք փորձագետներով հավաքվել են, հարցեր քննարկել, թե ինչպես է հնարավոր որոշ խաչքարեր, մասունքներ փրկել այս մի քանի օրերի ընթացքում։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Թրամփի նկատողություններից վիրավորված Եվրոպան հակված է Չինաստանի հետ կապերի խորացմանը. APՄինաս Ավետիսյանի «Հանդիպում» և «Խաչքարի մոտ» որմնանկարները կտեղափոխվեն նկարչի թանգարանԹուրքիան Եվրոպայում գլխավորում է աղքատության վարկանիշը Ռոնալդուն երկարաձգել է պայմանագիրը «Ալ-Նասրի» հետ. պաշտոնական Հայաստանում կգործարկվի առաջին զբոսաշրջային գնացքը Սկսվել են F-35-ի ծրագրի շուրջ տեխնիկական մակարդակով բանակցությունները. Էրդողան Երևանում բախվել են «Tesla»-ն, «Nissan»-ն ու «Lexus»-ը. տnւժածներն ամուսիններ են և նրանց 6 ամսական երեխան«Չէի ուզի որևէ գուշակ իր չհիմնավորված կարծիքը հայտներ իմ ու աղջկաս վերաբերյալ՝ այն էլ եթերով». Աննա ՄանուչարյանԻրանի գերագույն առաջնորդը շնորհավորել է ժողովրդին Իսրայելի նկատմամբ տարած «հաղթանակի» կապակցությամբԹրամփը պատրաստակամություն է հայտնել մասնակցել Ուկրաինայի հարցով Թուրքիայում կայանալիք բանակցություններին, եթե Պուտինը միանա իրենց. ԷրդողանԱդրբեջանում Թուրքիայի դեսպանը հայտնել է Ստեփանակերտում միջազգային գագաթնաժողով անցկացնելու մասինԲագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը ԱԱԾ շենքում գտնվող «Երևան-Կենտրոն» ՔԿՀ-ից փաստաբանների միջոցով նամակ է փոխանցել ժողովրդին «Ամերիկայի Ձայն»-ը պետք է դադարեցնի գործունեությունը․ Թրամփ Ուկրաինան մտադիր է Ռուսաստանի հետ մրցակցել Աֆրիկայում ազդեցության համար․Reuters6 մարզիկներ ազատվեցին զինծառայությունից, այդ թվում ծանրամարտիկ Վարազդատ Լալայանն ու շախմատիստ Հայկ ՄարտիրոսյանըՑորենի, գարու, եգիպտացորենի, հնդկացորենի, արևածաղկի սերմի, ձեթի՝ ՀՀ-ից արտահանման արգելքը երկարաձգվեց ևս 6 ամսով31-ամյա տղամարդը 2 տարեկան երեխային ուժգին հարվածում է գետնին ՆԳՆ-ն զգուշացնում էԻրանը հաստատել է ՄԱԳԱՏԷ-ի հետ համագործակցությունը կասեցնելու մասին օրենքը «Լիվերպուլը» ավարտել է Միլոշ Կերկեսի տեղափոխությունը «Բորնմութից» Ալիևն ու Փեզեշքիանը հեռախոսազրույց են ունեցել Բագրատ Սրբազանին տեղափոխել են «ԱԱԾ պադվալ»․ նոր մանրամասներ (տեսանյութ) 21 անհայտ կորած զինծառայողների ընտանիքները ևս 2 ամիս կստանան 300-հազարական դրամի աջակցությունը Իրանը մասամբ վերսկսել է ավիահաղորդակցությունը Վանաձորում բախվել են «Opel Zafira»-ն և «ZIL»-ը Հունիսի 27-ին գազ չի լինի բազմաթիվ հասցեներում Արտակարգ դեպք՝ ԼոռիումԿասեցվել է հանրային սննդի օբյեկտի արտադրական գործունեությունը Ռուսական ավիաընկերությունները վերսկսում է թռիչքները դեպի Իսրայել Փրկվել է 16-ամյա տղայի կյանքը, ով Արարատում վիրավորում էր ստացել տեղի ունեցած վիճաբանության ժամանակԳազայում իսրայելական հարձակումների հետևանքով առնվազն 78 մարդ է զnհվելՄինչև +37 աստիճան տաքություն է սպասվումԲռնաճնշումներով հնարավոր չէ լռեցնել Սամվել Կարապետյանին Ցեմենտի ներմուծումը 3–րդ երկրներից Հայաստան ևս 6 ամսով արգելվել է Սրբազան Պայքարի ակտիվիստ Լիդյա Մանթաշյանը նույնպես կալանավորվեց երկու ամսով«Վախկոտ է, կամազուրկ, անպատասխանատու». Փաշինյանն ինքն իրեն է նկարագրո՞ւմ14 օրում Հայաստանում արձանագրվել է կորոնավիրուսային հիվանդության 11 դեպքԶավենիչի նախկին կուսակիցը՝ ամենատխրահռչակ դատավորՓաշինյանի վախերը նոր բռնաճնշումների սկիզբ են դարձելՀայաստանն ընդդեմ Վրաստանի. ալկոհոլային հակամարտություն ռեկորդային արտահանման դեմՄայր Աթոռի Գերագույն հոգևոր խորհուրդը հանդես է եկել հայտարարությամբ Փորձագետ Մելոյան. Հայաստանի համար կարևոր է պահպանել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ Սյունիքի մարզի պատճառով«Եկեղեցական պառակտում Հայաստանում» Փաշինյանը նվերներ է մատուցում Էրդողանին ու իր արևմտյան «գործընկերներին». «Փաստ»Հայաստանում 2 երկրարժ է գրանցվելԿարապետյանի ձերբակալությունն ու կալանավորումը՝ Հայաստանում ընտրությունների ուզուրպացման փորձ. «Փաստ»««Կարապետյանի գործը». ինչո՞ւ դա միլիարդատիրոջ և ՀՀ վարչապետի միջև միայն անձնական հակամարտություն չէ»Կհայտարարվեն վարժական հավաքներ․ ովքեր են ներգրավվելու «Հայրենասեր էր, հոգատար հայր և ամուսին». լեյտենանտ Գարիկ Բադեյանն անմահացել է 2022 թ. սեպտեմբերի 13-ին Արտանիշում. «Փաստ»Մահացու վթար՝ Գյումրիում
Ամենադիտված