Հայերեն
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Կա­րո՞ղ ենք դեռ փրկել Ար­ցա­խի պատ­մա­կան ու մշա­կու­թա­յին հա­րուստ ժա­ռան­գու­թյու­նը․ «Փաստ»

ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Մեր երկրի, պետականության, ժողովրդի համար այս ծանրագույն շրջանում, բացի կարևորագույն քաղաքական հարցերը, մեր ուշադրության կենտրոնում են արցախցիների խնդիրները և Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցնող տարածքներում գտնվող մեր պատմամշակութային կոթողները։ Բոլորս էլ գիտենք, վստահաբար հասկանում ենք, որ հուշարձանի նկատմամբ, շատ մեղմ ասած, լավ վերաբերմունք մեր թշնամուց սպասել չենք կարող, քանի որ ունենք հակառակի ապացույցը՝ Նախիջևանում ոչնչացված Ջուղայի հայկական խաչքարերը և Արևմտյան Հայաստանում կիսավեր դարձած մեր վանքերն ու եկեղեցիները։ Բոլորս մեզ մի տեսակ անզոր ենք զգում, բայց փորձում ենք նաև այս վիճակում ինչ-որ բան փոխել, թույլ չտալ, որ վայրագ թշնամին ավերի մեր մշակութային կոթողները, բայց ի՞նչ կարող ենք անել։

ԻԿՈՄՕՍ/Հայաստան (Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի միջազգային խորհրդի Հայաստանի ազգային կոմիտե) կազմակերպության նախագահ Գագիկ Գյուրջյանը նշում է՝ Ադրբեջանն այս դեպքում իրեն ավելի վստահ կզգա շարունակելու սեփական արհեստածին, կեղծ թեզերը։ «Արցախի տարածքում գտնվող պատմամշակութային քրիստոնեական ժառանգությունն իրենք համարել են ալբանական, ուդիական և այլն։ Նրանք այդ կոթողները չեն համարում հայկական։ Օրինակ՝ Գանձասարը համարում են ալբանական ճարտարապետական կոթող։ Քիչ մտավախություն ունեմ, որ դրանց կարող են լուրջ վնասներ հասցնել։

Բնականաբար, դրանք բարեկարգված են, տեսքի բերված, և նրանք կփորձեն դրանք պահպանել և ցույց տալ որպես այդ տարածքներում ապրող քրիստոնյա այլ ազգերին պատկանող կոթողներ, այսինքն՝ կշարունակեն այդ ոլորտում տարիների ընթացքում ձևավորված քաղաքականությունը»,-«Փաստի» հետ զրույցում նշում է Գյուրջյանը։ Մինչդեռ, նրա կարծիքով, Ադրբեջանը կփորձի վնասել այն ժառանգությունը, որը տիպիկ հայկական է։ «Խաչքարեր, որմնանկարներ և այլն։ Դրանք բավականին շատ են տարածված Արցախի ամբողջ տարածքով։ Բայց չեմ կարծում, որ կփորձեն խաթարել կամ քանդել Դադիվանքը, Գանձասարը և մյուս կոթողները, այլ ամեն կերպ կփորձեն հիմնավորել, որ դրանք հայկական չեն։ Իրենք նաև տարբեր ժամանակաշրջանների իշխաններին են վերագրում այս կամ այն բերդերն ու ամրոցները։ Այս քաղաքականությունը սրանից հետո ավելի ազատորեն են շարունակելու»,-նշում է մեր զրուցակիցը։

Ընդգծում է՝ ԻԿՕՄ-ի հայկական թանգարանների ազգային կոմիտեի նախագահ Անի Ավագյանի հետ միասին փաստաթուղթ են պատրաստում։ «Թարգմանվում է Արցախում գտնվող հուշարձանների ամբողջական ցանկը, կանխարգելիչ քայլեր են արվում միջազգային շրջանակներում այս խնդիրը բարձրաձայնելու համար, ունենալով նախորդ տարիների դառը փորձը՝ կոչ ենք անում, որպեսզի զգոնություն ցուցաբերվի և այդ կոթողների հանդեպ ոտնձգությունները կանխվեն։ Այս պահին մենք նման քայլեր ենք անում։ Սուտ կլինի, իհարկե, եթե ասեմ, որ միջազգային այդ կազմակերպություններից ակնկալիքները շատ մեծ են, որովհետև Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացման ժամանակ մենք հարցերը բազմաթիվ խողովակներով բարձրացրեցինք, բայց արձագանք չեղավ։ Ամեն դեպքում պետք է օգտվենք ու օգտագործենք ցանկացած հնարավորություն ինչոր բան անելու։

Բայց շատ կարևոր է մեկ այլ հարց՝ միջազգային հասարակական կազմակերպությունները պետք է ունենան պետության հովանավորությունը։ Այսինքն, եթե Հայաստանի՝ այս ոլորտի միջազգային կազմակերպությունը խնդիր է բարձրացնում, նրա հետևից պետք է գնան մեր ԱԳՆ-ն, ԿԳՄՍ-ն, ոչ թե թողնեն միայն միջազգային հասարակական կառույցների հույսին։ Եթե ՀԿ-ների բարձրացրած խնդիրներին նաև պետական մակարդակով է աջակցություն լինում, խնդիրները քիչ թե շատ լուծվում են։ Բայց երբ աջակցություն չի լինում, ապա հարցերը կարող են կոնվենցիաների շրջանակներում զուտ որպես հայտարարություններ, միջազգայնորեն հրապարակված խնդիրներ ներկայացվել։ Անհրաժեշտ է, որ այս ոլորտում կոչված պետական մարմիններն այս խնդիրները բարձրացնեն։

Ամեն մեկը պետք է զբաղվի իր խնդիրներով։ Շուտով արդեն տարբեր լեզուներով կազմված նամակները կուղարկվեն հասցեատերերին, այս գործընթացին տեղյակ կլինեն ԱԳՆ-ն, ԿԳՄՍ-ն։ Համատեղ պետք է աշխատենք»,-եզրափակում է Գագիկ Գյուրջյանը։ Պատմական հուշարձանները վերականգնող ճարտարապետների հայկական ասոցիացիայի փոխնախագահ Ստեփան Նալբանդյանն անդրադառնում է հարցի հետևյալ կողմին։ «Կարծում եմ՝ գոյություն ունեցող խաչքարերը, արձանագիր քարերը, սրբապատկերները և այլն, ոչնչացվելու են։ Հուշարձանների դեպքում՝ հանձինս Դադիվանքի, Ծիծեռնավանքի և մյուսների, որոշ բաներ կքանդեն, կձևափոխեն, կխեղաթյուրեն և կդարձնեն աղվանական։

Իրենք գրականություն ունեն և դեռ շարունակում են տպել ու ողջ աշխարհի գրադարաններին տարբեր լեզուներով գրքեր ներկայացնել, օրինակ՝ մի գիրք կա, որ կոչվում է «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Դա Հայաստանի քարտեզն էր իր ամբողջ հուշարձաններով, որոնք ներկայացվում էին իբրև աղվանական։ Վանքերը կպահպանեն ու որոշ խեղաթյուրումներով կդարձնեն աղվանական հուշարձաններ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Նալբանդյանը։ Հարցին՝ իսկ ի՞նչ կարող ենք անել, մեր զրուցակիցը նշում է. «Պայքարի տարբերակներն այն կառույցներն են, որոնց պետք է դիմել, որոնց ես չեմ վստահում, չեմ հավատում ու չեմ սիրում՝ ՅՈւՆԵՍԿՕ, ՄԱԿ և այլն, որպեսզի այլ ազգին պատկանող հուշարձանները չխաթարվեն և այլն։

ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն ունի իր օրենքները։ Եթե այս հուշարձանները գտնվելու են Ադրբեջանի տարածքում, և եթե նրանք ընդունեն, որ դա հուշարձան է, ուրեմն ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն դրանց «տեր» կլինի։ Եթե համարեն, որ դա իրենց պետք չի, ուրեմն ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն «թքած ունի»։ Ժամանակին դիմել էինք Ջուղայի խաչքարերի հարցով, բայց ոչ մի արդյունք չեղավ։ Այդ վանդալ ազգի դեմ այլ տարբերակ չկա։ Նաև կարող էր տարբերակ լինել, եթե այդ փաստաթղթի մեջ, որը ստորագրվել է, կետեր լինեին, որ, օրինակ՝ այս հատվածը չի փոխանցվում Ադրբեջանին։

Չգիտեմ, թե դիվանագիտական ինչ գործընթաց է ընթանում, ով ում է խաբում։ Տարբերակ կարող էր լինել, որ, օրինակ՝ ինչ-որ գիծ թողնվեր, և Դադիվանքը մնար հայկական կառույց։ Բայց, դատելով նրանից, որ մենք ոչ թե հրադադարի պայմանագիր ենք կնքել, այլ կապիտուլ յացիայի, այսինքն՝ մենք հանձնվել ենք, թելադրողը նրանք են»,ընդգծում է Նալբանդյանը։ Հավելում է՝ մի շարք փորձագետներով հավաքվել են, հարցեր քննարկել, թե ինչպես է հնարավոր որոշ խաչքարեր, մասունքներ փրկել այս մի քանի օրերի ընթացքում։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Ուկրաինան մոտ ապագայում նոր ՀՕՊ զենքեր կստանա Շերեմետևո օդանավակայանում 2-ամյա երեխային գետնին նետած տղամարդու մոտ թմրանյութեր են հայտնաբերվելՀայտնաբերվել է 2 կիլոգրամից ավելի մարիխուանա Մխիթարյան․ Սաուդյան Արաբիայի նման ուղղություններն ինձ հետաքրքիր չեն Սյունիքի պարեկները ՌԴ իրավապահների կողմից հետախուզվողի են հայտնաբերել ԼՂ-ից տեղահանվածների բնակարանային մատչելիության ապահովման պետական աջակցության ծրագրի ժամկետը երկարաձգվել էՓաշինյանի գլխավորությամբ քննարկվել է Հայաստանի արտահանման 2025-2030 թթ. ռազմավարական ծրագրի նախագիծըԵրևանում «Kia»-ն վրաերթի է ենթարկել մորն ու երեխայինՊրեմիերա. Սոնա Ռուբենյան - «Չկամ Այնտեղ» Ադրբեջանում արդեն 5 տարի է, ինչ խաղաղությունը լիովին ապահովված է. որքան շուտ խաղաղություն ապահովվի մեր սահմաններից այն կողմ, այնքան լավ կլինի այդ երկրների համար. ԱլիևՀանցագործության ծանր դեպքը չգրանցած ոստիկանության Վաղարշապատի բաժնի 11 ծառայողի վերաբերյալ քրեական վարույթն ուղարկվել է դատարանՄեր ԶՈւ-երի ռազմական գործողություններն Իսրայելի ագրեuիան պատժելու համար շարունակվել են մինչև վերջին րոպեն. Իրանի ԱԳ նախարարԱրդյո՞ք ԱՄՆ–ն օգտագործել է Թուրքիայի օդային տարածքը Իրանին հարվածելու համար Զելենսկին հայտարարել է՝ չի լքելու նախագահի աթոռը մինչև Ուկրաինայում հակամարտության ավարտը Մխիթարյանը հայտարարել է, որ «Ինտեր»-ը լինելու է իր վերջին թիմը Մագնիսական փոթորիկներ են սպասվում Երկրի վրա հունիսի 25-26-ին Պուշկինի թունելը հոսանքազրկվել է Ռուսաստանում նշել են՝ ինչ կարևոր երեք դասեր է պետք քաղել Իսրայել-Իրան պատերազմից «Ռոսսելխոզնադզորը» հունիսի 27-ից կարող է արգելել հայկական բուսասանիտարական վկայականներով ծաղիկների ներմուծումը«Աբսուրդի գագաթնակետը». ինչո՞ւ է գործարար Կարապետյանը Հայաստանում նախնական կալանքի տակՆԳՆ-ն զգուշացնում է․ գործարկվելու են էլեկտրական շչակներ«Հրաժարվեց Արարատից ու ցեղասպանությունից». Փաշինյանը Ստամբուլում հանդիպել է Էրդողանի հետ «Միլիարդատիրոջ ձերբակալություն Հայաստանում. հակամարտության նոր փուլ» Իբր, ԿԳՄՍՆ-ում խրախուսում են առողջ ապրելակերպը Էրդողանը չի հավատում Փաշինյանի քաղաքական ապագայինՍամվել Կարապետյանի կալանավորումից հետո կապիտալի արտահոսք է սկսվել«Kia»-ն վրաերթի է ենթարկել մորն ու երեխայի, բժիշկները պայքարում են երեխայի կյանքի համար (տեսանյութ)ՌԴ ԱԴԾ թիրախում Խաչատուր Սուքիասյանն է. լուրջ հետևանքներ կլինեն Բեռնատարի խցիկում հրդեհ է բռնկվել․ մանրամասներԱդրբեջանում արդեն հինգ տարի է, ինչ խաղաղությունը լիովին ապահովված է․ Ալիև Լոռու մարզում մեկնարկել է ամառային զորակոչը ԵՄ-ն կարող է Իսրայելի վրա ճնշումն ուժեղացնել․ Կալլաս Մաhացու վրաերթ՝ ԵրևանումՊՍԺ-ն և «Բոտաֆոգոն» դուրս եկան Աշխարհի ակումբային առաջնության 1/8 եզրափակիչ Իրանը խախտել է հրադադարը «WhatsApp»-ն այլևս թույլատրված չէ ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատում․ որն է պատճառը Բացվել է Երևանի տիկնիկային թատրոնը. պատմության այս օրը (24 հունիս)Երկրաշարժ է եղել Թուրքիայում Սպասել, որ սա կլինի շրջադարձային պահ, առնվազն միամտություն է. «Փաստ»Իրանի ԻՀՊԿ հրամանատարը uպառնում է ԱՄՆ-ինԵկեղեցու վրա հարձակումը համարժեք է ազգային ինքնության վրա հարձակմանը. «Փաստ»Կյանքից հեռացել է ՀՀ ժողովրդական արտիստ Գուժ Մանուկյանը Անցել են շատ թշնամական ժամանակներ, սրանք էլ կանցնեն, իսկ Սուրբ Էջմիածինը կմնա հավիտյան. Բագրատ Սրբազան«Կենսուրախ էր, ընկերասեր, սրտացավ, իր տեսակով՝ անհամբեր». ենթասպա Կամո Մինասյանն անմահացել է հոկտեմբերի 2-ին՝ իր մարմնով ծածկելով երկու ժամկետային զինծառայողի. «Փաստ»Երբ ոչ մի բանի համար պատասխանատու չէ. «Փաստ»Հրադադարն ուժի մեջ է մտել․ Թրամփ Սամվել Շահրամանյանի հարցաքննություններն ավարտվեցին Քաղաքական հետապնդումների և տնտեսական ճնշումների առաջացրած ռիսկերը. «Փաստ»Հնգօրյա գազանջատում՝ հարյուրավոր հասցեներումՏարադրամի փոխարժեքն՝ այսօր
Ամենադիտված