Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … գինու շշի տարողություն
ՖՈՏՈ
Ինչո՞ւ է ստանդարտ գինու շիշը 750 մլ այլ ոչ թե լրիվ լիտր, կամ կես լիտր: Այդ հարցը հետաքրքրիր է, և դրա բացատրության շատ անսովոր տարբերակներ կարելի է գտնել համացանցում։ Օրինակ, ոմանք պնդում են, որ այդ ծավալը հարմար է միջին եվրոպական ընտանիքի համար ընթրելու ժամանակ, մյուսներն ասում են, որ դա գինու որակի պահպանման օպտիմալ չափն է։ Կարծիք կա, որ 750 մլ-ը հարմար է տեղափոխման համար, կամ որ նման շշի պարունակությունը հեշտությամբ կարելի է բաժանել 150 մլ-անոց հինգ բաժինների։ Ոմանք դա նույնիսկ կապում են այն փաստի հետ, որ մեկ կիլոգրամ խաղողից ստացվում է մոտավորապես 750 մլ գինի, իսկ ոմանք կարծում են, որ դա կապված է անցյալի ապակե փչողների հնարավորությունների սահմանների հետ։ Սակայն այս վարկածներից ոչ մեկը չի համապատասխանում իրականությանը։ Իրական պատճառը շատ ավելի պարզ է և ունի պատմական արմատներ։
750 մլ գինու շշի չափի ստանդարտն առաջացել է 19-րդ դարում և կապված է Ֆրանսիայի և Անգլիայի միջև առևտրի հետ: Այն ժամանակ գինին Ֆրանսիայի հիմնական արտահանման ապրանքներից մեկն էր։ Այնուամենայնիվ, այդ երկու երկրներում չափման համակարգերը տարբերվում էին, ֆրանսիացիներն օգտագործում էին լիտրեր, իսկ անգլիացիները գալոններ։ Մեկ գալոնը հավասար է մոտավորապես 4,5 լիտրի։ Ֆրանսիացի գինեգործները գինի էին մատակարարում 225 լիտրանոց տակառներով, որը հեշտությամբ կարելի էր բաժանել 0,75 լիտրանոց 300 շշերի։ Հաշվարկները պարզեցնելու համար էլ որոշվել է առաքումները հաշվարկել հենց այդ ծավալի շշերով։ Այսպիսով մեկ գալոնը համապատասխանում է վեց գինու շշի, իսկ արկղերում պահվում է 12 շիշ։ Ի դեպ, այդ վերջին ավանդույթը ևս պահպանվել է մինչ օրս՝ գինու ստանդարտ արկղը պարունակում է 12, այլ ոչ թե 10 շիշ:
Իհարկե, եթե ավելի ճշգրիտ հաշվարկվի, ապա մեկ տակառից ստացվում է ոչ թե 300, այլ 303 շիշ։ Բայց քանի որ տակառները երբեք մինչև եզրը չեն լցնում, սխալի այդ սահմանը բավարարում էր բոլորին։ Այս ամենն էլ պարզեցրել է հաշվարկները և առևտուրն ավելի հարմար դարձրել երկու կողմերի համար:
Ավարտելով պատմական էքսկուրսը, հարկ է նշել ևս մի քանի հետաքրքիր փաստ: Պատմականորեն առաջին ալկոհոլային խմիչքը գարեջուրն էր: Շումերներն այն օգտագործում էին ջուրն ախտահանելու համար, որն այն ժամանակ հաճախ վարակի աղբյուր էր։ Բանն այն է, որ Ֆերմենտացման գործընթացում բոլոր պաթոգենները ոչնչանում են, և գարեջուրը դարձնում անվտանգ օգտագործման համար: Շումերները խմել են այն ջրի փոխարեն, սակայն ջրազրկումից խուսափելու համար խմիչքը շատ թույլ են դարձրել՝ թնդությունը կազմել է ընդամենը մոտ 2,5 %:
Գինին, թեև գարեջրից ավելի ուշ է հայտնվել, սակայն նույնպես ունի հին պատմություն։ Ամենահին գինեգործարանը հայտնաբերվել է ներկայիս Հայաստանում և մոտ 6100 տարեկան է: Իսկ գինու հետքերով առաջին կավե անոթները հայտնաբերվել են Վրաստանում։ Դա խոսում է այն մասին, որ հենց այդ տարածաշրջանից է գինեգործությունը սկսել տարածվել ողջ Միջերկրական ծովի ավազանի երկրներում դառնալով շատ ժողովուրդների մշակույթի կարևոր մասը։
Կ. Խաչիկյան
