Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … պլաստիկ վիրաբուժություն
ՖՈՏՈ
Բոլոր ժամանակներում էլ եղել են գեղեցկության իդեալներ: Էսթետիկ արտաքին տեսքի ստեղծմանն ուղղված առաջին պրոցեդուրաներն իրականացվել են մ.թ.ա. 600 թվականին Հնդկաստանում։ Կան հղումներ, որ Սուշաթա Սամգիտան է օգտագործելով մաշկը, որը նա վերցրել էր ճակատից, վիրահատություններ կատարել ուղղված վերականգնելու վնասված քթի ամբողջականությունը։ Նմանատիպ միջամտություններ կատարվել են նաև Հին Եգիպտոսում մոտավորապես նույն ժամանակ։ Հետո, հին քաղաքակրթությունների անկումից հետո, ինչպես նաև քրիստոնեական կրոնի վերելքով, պլաստիկ վիրաբուժությունը երկար ժամանակ չի հիշվել:
Միայն ուշ միջնադարում՝ 15-րդ դարի վերջին են նորից սկսել պլաստիկ վիրահատություններ կատարել։ Նրանց մասին առաջին տեղեկությունները կապված են սիցիլիացի վիրաբույժ Անտոնի Բրանկայի հետ, ով վերականգնել է վնասված շուրթերն օգտագործելով ձեռքից վերցված հյուսվածք։
Իսկ ընդհանրապես պլաստիկ վիրաբուժության հիմնադիրը համարվում է իտալացի Գասպար Տալիակոզին, ով 1597 թվականին հրապարակել է աշխատություն ձեռքից վերցված հյուսվածքի միջոցով վնասված քթի վերականգնման մասին։ Նա վիրահատել է այն հիվանդներին, որոնց արտաքին տեսքն այլանդակվել էր վնասվածքի կամ հիվանդության հետևանքով։ Բնական տեսքի բարելավմանն ուղղված վիրաբուժական միջամտություններն այն ժամանակ չեն իրականացվել, դրանք ի հայտ են եկել շատ ավելի ուշ։ Տալիակոզիի գործունեությունը դատապարտել են նրա ժամանակակիցները, ովքեր նման գործողությունները համարել են հանցագործություն Աստծո և բնության դեմ։
17-18-րդ դարերում պլաստիկ վիրաբուժությունը չի զարգացել։
Պլաստիկ վիրաբուժության նկատմամբ հետաքրքրությունը վերականգնվել է միայն 1774 թվականին։ Այն ժամանակ գիտական ամսագրերից մեկում հոդված էր հրապարակվել, որտեղ նկարագրվում էր քիթը վերականգնելու վիրահատությունը՝ օգտագործելով ճակատի մաշկային շերտը: Դա կատարվել էր հնդկական գաղութում:
1814 թվականին նմանատիպ վիրաբուժական միջամտություն հաջողությամբ վերարտադրվել է լոնդոնյան վիրաբույժ Ջոզեֆ Կապրուի կողմից։ Այդ պահից էլ պլաստիկ վիրաբուժությունը լայն տարածում է գտել, սկսել են փոխել քթի ձևը, շտկել շրթունքները և քիմքի ճեղքերը, կատարվել են նաև այլ միջամտություններ։
Պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտում ամենամեծ առաջընթացը սկսվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ Դրա պատճառը դեմքի շրջանում հրազենային վնասվածքներ ստացած զինվորների մեծ թիվն էր։ Այդ առումով անհրաժեշտություն է առաջացել ստեղծել մասնագիտացված բժշկական կենտրոններ նման արատների բուժման համար։ Ժամանակակից պլաստիկ վիրաբուժության հիմնադիրներից է համարվում Հարոլդ Դելֆ Գիլիզը, ով աշխատել է Անգլիայի Սիդքափ քաղաքում։
Պատերազմների միջև ընկած ժամանակահատվածում մշակվել են մեծ թվով պլաստիկ վիրահատություններ։ Ռինոպլաստիկայի առաջամարտիկ է համարվում վիրաբույժ Ջոզեֆը, ով 1930-ականների սկզբին հրատարակել է այս թեմայով ամենահայտնի ձեռնարկներից մեկը։ Այն ժամանակ աշխարհում ընդամենը մի քանի վիրաբույժներ կային, ովքեր պլաստիկ վիրահատություններ էին անում։
Պլաստիկ վիրաբուժությունը բժշկության լիարժեք ճյուղ դարձել է միայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին։ Իսկ այդ Էսթետիկ բժշկության զարգացման «ոսկե դարը» անցյալ դարի 60-80-ական թվականներն են եղել։
Կ. Խաչիկյան
